Włókniak – objawy i przyczyny występowania

Włókniaki to jedne z najczęściej spotykanych zmian skórnych, które dotykają wielu osób, niezależnie od wieku czy płci. Te łagodne zmiany nowotworowe, choć brzmi to niepokojąco, rzadko stanowią zagrożenie dla zdrowia, ale mogą być źródłem dyskomfortu estetycznego i praktycznych problemów. Powstają one wskutek nadmiernego namnożenia komórek tkanki łącznej – fibroblastów – w określonym fragmencie skóry. W niniejszym artykule przyjrzymy się bliżej objawom, przyczynom oraz metodom diagnostyki i leczenia włókniaków.

Czym są włókniaki i jakie są ich rodzaje?

Włókniaki to łagodne zmiany o charakterze nowotworowym, które powstają z komórek tkanki łącznej. Mimo procesów rozrostowych zachodzących w tkance, włókniaki nie dają przerzutów i niezwykle rzadko ulegają zezłośliwieniu. Większość osób decyduje się na usuwanie włókniaków ze względów kosmetycznych, a nie zdrowotnych.

W dermatologii wyróżnia się dwa podstawowe typy włókniaków:

Włókniaki miękkie

(inaczej włókniaki skórne) – to zazwyczaj niewielkie, 2-5 milimetrowe zmiany, często na wąskiej szypule, przypominające gruszki zawieszone na gałęzi. Mają barwę od cielistej po brązową i charakteryzują się pofałdowaną powierzchnią oraz wiotką, workowato zwisającą strukturą. Przy próbie ucisku często dają się swobodnie odprowadzić w głąb skóry. U większości osób występują w liczbie kilkunastu do kilkudziesięciu sztuk.

Włókniaki twarde

(podskórne) – są często mniejsze niż włókniaki miękkie, ale mogą osiągać rozmiary od 3 do 10 mm. Charakteryzują się zwiększoną twardością, nie deformują się pod wpływem ucisku i nie można ich „wcisnąć w skórę”. Przeważnie występują pojedynczo na skórze kończyn dolnych u młodych osób dorosłych, choć mogą pojawiać się również w innych lokalizacjach.

Zarówno w przypadku włókniaków miękkich jak i włókniaków twardych jednym z najczęściej wybieranych zabiegów jest laserowe usuwanie włókniaków, czyli laseroterapia.

Objawy – jak wyglądają i gdzie występują włókniaki?

Włókniaki miękkie najczęściej lokalizują się na skórze w okolicach karku i szyi, a także w fałdach skórnych, takich jak pachwiny czy doły pachowe. Często można je znaleźć również na powiekach, tułowiu oraz w okolicach narządów płciowych. Mogą występować pojedynczo lub w skupiskach.

Włókniaki twarde przeważnie występują pojedynczo i mają gładką lub szorstką powierzchnię. Przy próbie ucisku nie przemieszczają się pod skórą. Ich kolor może być czerwony, cielisty lub brązowy.

Ciekawostką jest fakt, że włókniaki mogą występować również w jamie ustnej. Najczęściej lokalizują się wtedy na policzku, wardze dolnej, górnej powierzchni języka, na dziąśle i na podniebieniu. Przyjmują postać niebolesnej, spoistej, owalnej lub okrągłej grudki, osadzonej na szerokiej podstawie, rzadziej wąskiej szypule.

Włókniaki zazwyczaj nie powodują dolegliwości bólowych. Dyskomfort pojawia się głównie wtedy, gdy są narażone na tarcie lub ocieranie się o bieliznę czy odzież. W takich przypadkach może wystąpić swędzenie, pieczenie, zaczerwienienie lub inne objawy stanu zapalnego. Z powodu nieregularnej struktury, włókniaki mogą także zaczepiać się o elementy garderoby lub biżuterię, co prowadzi do ich naderwania i krwawienia.

Przyczyny występowania włókniaków

Przyczyny powstawania włókniaków nie są jednoznacznie określone, ale znanych jest kilka czynników zwiększających ryzyko ich wystąpienia. Mechanizmy powstawania różnią się nieco w zależności od typu włókniaka.

Czynniki genetyczne i hormonalne

Włókniaki miękkie mają głównie podłoże genetyczne. Występują powszechnie, bez względu na płeć, a ich liczba wzrasta wraz z wiekiem. Po 40. roku życia nawet co druga-trzecia osoba boryka się z tymi łagodnymi zmianami.

Zmiany hormonalne odgrywają istotną rolę w powstawaniu włókniaków. U kobiet często rozwijają się one w czasie ciąży lub w okresie menopauzy. Na obecność włókniaków mogą wpływać zaburzenia związane z hormonami płciowymi oraz hormonem wzrostu.

Czynniki metaboliczne

Pojawianie się włókniaków najczęściej łączone jest z problemami metabolicznymi. Zaburzeniom metabolicznym towarzyszą nieprawidłowości hormonalne, które sprzyjają rozwojowi tych zmian. Włókniaki często obserwuje się u osób z:

• Insulinoopornością
• Otyłością
• Cukrzycą typu 2
• Zaburzeniami lipidowymi (podwyższony cholesterol całkowity i LDL, obniżony HDL)

Włókniaki mogą być sygnałem podwyższonego ryzyka rozwoju miażdżycy i innych chorób sercowo-naczyniowych.

Urazy i stany zapalne

Włókniaki twarde są zmianami nabytymi. Powstają najczęściej w wyniku urazu skóry przebiegającego z wytworzeniem stanu zapalnego. Do czynników wywołujących zaliczyć można:

• Ukąszenia owadów
• Pęknięte mieszki włosowe
• Brodawki wirusowe
• Szczepionki
• Pęknięte torbiele
• Ciała obce (np. drzazga, pozostałości szwów)

W miejscu pierwotnego urazu początkowo występuje odpowiedź zapalna, a następnie zaczyna dominować regeneracyjna odpowiedź włóknista, prowadząca do powstania włókniaka.

Diagnostyka włókniaków

Diagnostyka włókniaków opiera się głównie na badaniu klinicznym. Dermatolog na podstawie wyglądu zmiany jest zazwyczaj w stanie określić, czy mamy do czynienia z włókniakiem. W przypadku wątpliwości może zalecić wykonanie badania histopatologicznego pobranego materiału.

Zawsze warto skonsultować obecność każdej zmiany skórnej z lekarzem, niezależnie od jej rodzaju. Tylko w ten sposób można upewnić się, czy faktycznie mamy do czynienia z włókniakiem, czy może jest to inny, potencjalnie groźniejszy typ zmiany – np. tłuszczak czy brodawczak.

Kiedy i jak usuwać włókniaki?

Usuwanie włókniaków najczęściej jest zabiegiem typowo estetycznym. Medycznym wskazaniem do usunięcia guzka są dolegliwości bólowe, jego duży rozmiar lub szybkie rozrastanie się. Włókniaki znajdujące się w miejscach narażonych na tarcie mogą powodować dyskomfort, a nawet krwawienia w przypadku uszkodzenia.

Dostępnych jest kilka metod usuwania włókniaków:

1. Usunięcie laserem CO2 – najczęściej stosowana metoda usuwania włókniaków miękkich. Wiązka lasera niszczy zmianę bez krwawienia oraz pozostawiania blizny. Zabieg jest bezpieczny nawet dla kobiet w ciąży i dzieci. W razie potrzeby tą metodą można też usunąć zmianę w całości i poddać ją badaniu histopatologicznemu.
2. Elektrokoagulacja – podczas zabiegu wykorzystywana jest elektroda wysyłająca do zmiany impulsy elektryczne, które powodują denaturację białek. Metoda szczególnie użyteczna u osób o ciemniejszej karnacji, ponieważ nie pozostawia przebarwień.
3. Kriochirurgia – polega na wymrażaniu zmian za pomocą ciekłego azotu. Metoda stosowana tylko w leczeniu włókniaków miękkich. U osób o ciemnej karnacji może jednak powodować przebarwienia.
4. Chirurgiczne wycięcie – umożliwia usunięcie obu typów włókniaków. Zabieg przeprowadzany jest w znieczuleniu miejscowym. Zaletą tej metody jest uzyskanie materiału do badania histopatologicznego, które umożliwia pewne rozpoznanie.
5. Iniekcje sterydowe – metoda stosowana głównie przy włókniakach twardych o rozległym charakterze.

Warto podkreślić, że nie zaleca się domowych metod usuwania włókniaków, takich jak okłady z octu jabłkowego czy soku z cytryny. Nie ma dowodów na ich skuteczność, a mogą one prowadzić do podrażnień i pogorszenia stanu skóry.

Zapobieganie powstawaniu włókniaków

Całkowite zapobieganie powstawaniu włókniaków może być trudne, zwłaszcza w przypadku predyspozycji genetycznych. Ponieważ jednak włókniaki często związane są z otyłością, wysokim poziomem cukru i cholesterolu, warto zadbać o swoje zdrowie metaboliczne.

Zalecenia profilaktyczne obejmują:

• Utrzymanie prawidłowej masy ciała dzięki zdrowej, zbilansowanej diecie
• Regularną aktywność fizyczną
• Kontrolę poziomu cukru i lipidów we krwi
• Regularne badania kontrolne, szczególnie w przypadku występowania włókniaków w rodzinie
• Unikanie urazów skóry i stosowanie odpowiedniej ochrony przed owadami

Podsumowanie

Włókniaki to łagodne zmiany skórne, które najczęściej nie stanowią zagrożenia dla zdrowia. Dzielą się na włókniaki miękkie i twarde, różniące się wyglądem, powstawaniem i lokalizacją. Przyczyny ich powstawania są złożone i mogą być związane z czynnikami genetycznymi, metabolicznymi, hormonalnymi oraz urazami.

Choć włókniaki rzadko stanowią problem zdrowotny, mogą powodować dyskomfort i być źródłem kompleksów. Na szczęście dostępnych jest wiele skutecznych i bezpiecznych metod ich usuwania. W przypadku pojawienia się niepokojących zmian skórnych zawsze warto skonsultować się z dermatologiem, który pomoże w postawieniu właściwej diagnozy i zaproponuje odpowiednie leczenie.

FAQ – Pytania i odpowiedzi dotyczące włókniaków

1. Czy włókniaki mogą być niebezpieczne dla zdrowia?

Włókniaki są zazwyczaj łagodnymi zmianami skórnymi i rzadko stanowią zagrożenie dla zdrowia. Niezwykle rzadko ulegają zezłośliwieniu. Jednak w przypadku szybkiego wzrostu, zmiany koloru lub krwawienia należy skonsultować się z lekarzem, aby wykluczyć inne, potencjalnie groźniejsze schorzenia.

2. Jak odróżnić włókniaka od innych zmian skórnych?

Włókniaki miękkie zazwyczaj mają postać małych, miękkich, zwisających guzków na szypule, o barwie cielistej lub brązowej. Włókniaki twarde są bardziej zbite, twarde i nie dają się wcisnąć w skórę. Dokładne rozpoznanie powinno być jednak dokonane przez dermatologa, który w razie wątpliwości może zalecić badanie histopatologiczne.

3. Czy usuwanie włókniaków jest bolesne?

Większość metod usuwania włókniaków (laser CO2, elektrokoagulacja, krioterapia, chirurgiczne wycięcie) przeprowadzana jest w znieczuleniu miejscowym, więc pacjent odczuwa jedynie niewielki dyskomfort. Po zabiegu może wystąpić lekkie pieczenie lub zaczerwienienie, które zazwyczaj ustępuje w ciągu kilku dni.

4. Czy włókniaki mogą nawracać po usunięciu?

Włókniaki rzadko nawracają w tym samym miejscu po prawidłowym usunięciu. Jednak u osób z predyspozycjami do ich powstawania mogą pojawiać się nowe zmiany w innych lokalizacjach. Dlatego ważne jest, aby leczyć przyczyny ich powstawania, takie jak zaburzenia metaboliczne czy hormonalne.

5. Czy istnieją domowe sposoby na usunięcie włókniaków?

Nie zaleca się stosowania domowych metod usuwania włókniaków, takich jak okłady z octu jabłkowego czy soku z cytryny. Nie ma dowodów na ich skuteczność, a mogą one prowadzić do podrażnień i pogorszenia stanu skóry. Najskuteczniejszą i najbezpieczniejszą metodą pozostaje zabieg wykonywany przez lekarza specjalistę.